Πρωτεύουσα των Αγράφων του Καραϊσκάκη

Το 1782 γεννήθηκε στο Μαυρομάτι «ο γυιός της καλογριάς», που έμελλε να συνδεθεί στενά με την περιοχή των Αγράφων γενικότερα, της Αργιθέας και την πολίχνη Λεόντιτος.

«Κατά την παράδοσιν το εκ του σπηλαίου βρέφος, παρελήφθη υπό του τσέλιγκα Καρα-ίσκου, εις το οκτάωρον απέχον χωρίον Λεοντίτου, ένθα διήλθε την παιδική του ηλικία».(2). Η ίδια παράδοση αποτυπώθηκε τη δεκαετία του 1930 πού ήθελε επιπλέον και τον γέρο Καραϊσκο (τον πατέρα του Καραϊσκάκη) να έχει το σπίτι του στο Λεοντίτο και «στην άκρια του χωριού τα χαλάσματα, που σώζονταν ακόμα να ιστοράνε τα περασμένα».

Και ήθελε τους «τουρκαρβανίτες να κρεμούν από τον πλάτανο, όσους από το σόι του Κατσαντώνη, που κατοικούσαν στο Λεοντίτο, αρνιόταν να τους τον παραδώσουν ή να τον καταδώσουν». (3)

Εδώ πάνω δεν φτάνουν πολλοί. Σταματούν στη γειτονική λίμνη Πλαστήρα, μαγεμένοι από τη λάμψη του νερού και τις παροχές των πολυτελών καταλυμάτων, αδιαφορώντας για τον μαγευτικό μικρόκοσμο των δεκάδων οικισμών της Ανατολικής και Δυτικής Αργιθέας. Και χάνουν, φυσικά....

Θεσμός του αρματολάρχη

«Εις τα όρη της αρχαίας Δολοπίας ήρχεν Αγραφιώτης τις πολέμαρχος περί του οποίου πλειότερα δεν γνωρίζομεν». Αυτά τα λόγια είναι του ιστορικού Κ. Παπαρρηγόπουλου.

Οι Τούρκοι σαν ήλθαν στη Θεσσαλία το 1413 μ.Χ, σκλάβωσαν και την περιοχή της Αργιθέας. Τουρκικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν στη Βατσινιά κατέγραψαν όλα σχεδόν τα χωριά της Αθαμανίας και τα έγραψαν στους φορολογικούς τους καταλόγους. Σχεδόν όλα τα σημερινά χωριά υπήρχαν από τότε και τα υπήγαγαν στο Βιλαέτι των Αγράφων με έδρα το χωριό Άγραφα. Η φορολογία όλων των Αγράφων ήταν πολύ μικρή έναντι του Βιλαετιού του Φαναρίου, που είχε όλα τα πλούσια χωριά του θεσσαλικού κάμπου.

Οι Αθαμάνες με τους Βυζαντινούς δεν είχαν και πολύ καλές σχέσεις. Όταν ξέσπασαν οι εικονομαχίες τον 8ο μ.Χ. αιώνα οι ορεινοί πληθυσμοί Δόλοπες και Αθαμάνες γίνονται φανατικοί εικονολάτρες.

Οι ιστορικοί παραδέχονται ότι από το 1900 π. Χ. τρία ελληνικά φύλα οι Αθαμάνες, οι Βοιωτοί και οι Θεσσαλοί παίρνουν θέση γεωγραφικά και διαλεκτολογικά (γλωσσικά) ενδιάμεση μεταξύ των αιολικών φύλων της Θεσσαλίας και των δυτικών φύλων της Ηπείρου. Οι Αθαμάνες, που παρέμειναν στον Ορχομενό μετά το 1200 π. Χ. όταν θρακικά φύλα εισέβαλαν στη Βοιωτία συμπτύχθηκαν στην Αττική και από εκεί πέρασαν στην Ιωνία.